Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva

Međunarodni dan osoba sa invaliditetom ustanovljen je 1992. godine, kada je Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila rezoluciju kojom se zemlje pozivaju na obeležavanje ovog dana sa namerom da se podigne svest o položaju osoba sa invaliditetom u političkom, društvenom, ekonomskom i kulturnom životu, a sve u cilju unapređenja njihovog položaja i stvaranja uslova za ravnopravno učešće osoba sa invaliditetom u društvu. Ove godine obeležava se pod sloganom „Gradimo budućnost: ka inkluzivnom, održivom i pristupačnom svetu za osobe sa invaliditetom posle pandemije COVID-19”.

Najznačajniji opšti, međunarodni  pravni akt koji se bavi regulisanjem položaja osoba sa invaliditetom je Konvencija o pravima osoba sa invaliditetom. Republika Srbija ju je ratifikovala 2009. godine usvajanjem Zakona o potvrđivanju Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom.

U Republici Srbiji živi 571.780 (8%) građana/ki koji se mogu smatrati osobama sa invaliditetom. Prema podacima poslednjeg popisa stanovništva iz 2011. godine, od ukupnog broja osoba sa invaliditetom 58,2% su žene. Osobe sa invaliditetom u Republici Srbiji predstavljaju jednu od najosetljivijih grupa stanovništva, koja se suočava sa brojnim preprekama u različitim aspektima života.

Tim za socijalno uključivanje i smanjenje sirovaštva Vlade Republike Srbije (SIPRU) od svog osnivanja pruža podršku Vladi Republike Srbije pri izradi strateškog i normativnog okvira koji se odnosi na unapređenje položaja osoba sa invalditetom, a kroz saradnju sa svim relevantnim akterima nastoji da doprinese većoj socijalnoj uključenosti osoba sa invaliditetom.

Republika Srbija je u martu 2020. godine usvojila Nacionalnu strategiju unapređenja položaja osoba sa invaliditetom za period od 2020. do 2024. godine, koju je pripremalo Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, uz podršku SIPRU i Tima UN za ljudska prava. Cilj strategije je poboljšavanje sveukupnog socijalnog i ekonomskog položaja osoba sa invaliditetom, kao i stvaranje uslova za ravnopravno učešće osoba sa invaliditetom u društvu.

U skladu sa tim izrađen je predlog Akcionog plana za sprovođenje Strategije unapređenja položaja osoba sa invaliditetom u Republici Srbiji za period od 2021. do 2022. godine, za čiju koordinaciju i izveštavanje o realizaciji je zadužen Savet za osobe sa invaliditetom Vlade Republike Srbije, preko Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja. Ovaj dokument bi uskoro trebalo da bude objavljen na sajtu ministarstva, a u narednom periodu biće organizovana i javna rasprava povodom predloga Akcionog plana.

Kada je reč o unapređenju socijalne uključenosti osoba sa invaliditetom na lokalnom nivou, SIPRU sprovodi „Program lokalnih inicijativa za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva – Podrška razvoju inovativnih modela za socijalno uključivanje – LIP 2“, čiji je cilj doprinos socijalnoj uključenosti osetljivih društvenih grupa kroz unapređenje postojećih i uspostavljanje novih/inovativnih mapa/usluga/programa u lokalnim zajednicama u saradnji sa organizacijama civilnog društva.

U četiri lokalne samouprave (Pirot, Užice, Raška i Bela Palanka), čiji su projekti podržani u okviru druge faze LIP 2, pruža se mentorska, savetodavna i stručna podrška u pripremi Programa za unapređenje položaja osoba sa invaliditetom za period 2021-2023. godine.

S obzirom na to da je pristupačnost osnovni preduslov za uključivanje osoba sa invaliditetom u društvo, SIPRU, Zaštitnik građana i Stalna konferencija gradova i opština ustanovili su 2016. godine nagradu za jedinice lokalne samouprave koje su u prethodnoj kalendarskoj godini najviše doprinele razvoju svih oblika pristupačnosti na njihovoj teritoriji. Cilj je da se podigne svest o ovoj temi, promovišu primeri dobre prakse, kao i da se formulišu preporuke za unapređivanje stanja u ovoj oblasti. U okviru ove inicijative organizovan je niz obuka o stvaranju pristupačnog okruženja za predstavnike/ce jedinica lokalne samouprave, kao i studijske posete gradovima koje je Evropska komisija nagradila za razvoj pristupačnosti. Takođe, pripremljene su i brošure koje sadrže informacije o inicijativama nagrađenim 2017, 2018. i 2019. godine. Ove godine dobitnik Nagrade za doprinos razvoju svih oblika pristupačnosti na svojoj teritoriji u 2019. godini je Gradska opština Vračar iz Beograda.

Beogradski Ignite „UКLJUČI SE online 8“ koji su organizovali SIPRU tim i Udruženje građana „Srbija u pokretu“ održan 8. juna 2020. osvetlio je različite aspekte socijalnog uključivanja tokom pandemije COVID-19 i ukazao na položaj i izazove ranjivih grupa, uključujući osobe sa invaliditetom, u uslovima pandemije kroz pojedinačne primere.

Centar za podršku i inkluziju HelpNet uz podršku Tima za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije (SIPRU), sproveo je istraživanje o uticaju COVID-19 pandemije na položaj ugroženih kategorija stanovništva, među kojima su i osobe sa invaliditetom.

Istraživanje sprovedeno na uzorku od 150 ispitanika/ca na teritoriji Beograda, Novog Sada i Niša  – osoba sa invaliditetom, ukazalo je da su se usled epidemije COVID-19, osobe sa invaliditetom suočile sa otežanim odlaskom na redovne terapije, ograničenim pružanjem usluga personalnih asistenata ili gerontodomaćica, izmenjenim procedurama funkcionisanja servisa podrške, nedostatkom izvora informisanja, kao i dodatnim troškovima proizašlim iz krizne situacije. Ovo istraživanje došlo je do nalaza da osobe sa invaliditetom izražavaju dodatnu zabrinutost za ostvarivanje prava na zdravstvenu i socijalnu zaštitu u okolnostima pandemije i ukazuju na otežano prikupljanje finansijskih sredstava za lekove, redovno lečenje i potrebnu kućnu negu.

Preporuke su da je neophodno predvideti finansijska sredstva za podršku redovnom lečenju osoba sa invaliditetom u vanrednim okolostima, ali i doneti sistemske održive mere u koordinaciji sa svim relevantim institucijama i subjektima u ovoj oblasti kako bi se osiguralo da ne budu diskriminatorne prema osobama s invaliditetom. Na prvom mestu, potrebno je dodatno senzibilisati zdravstveni sistem da odgovori na potrebe osoba sa invaliditetom u vreme epidemije u smislu osiguranja pružanja redovnih medicinskih tretmana i intervencija, kao i dodatnih mera zaštite za pripadnike ove grupacije i njihove personalne asistente. Kada je reč o informisanju o merama zaštite i drugim relevantinim informacijama u kontekstu pandemije, neophodno je da sajtovi i obaveštenja budu pristupačni svima, uključujući slepe i gluve osobe.