Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva

U Mađarskoj se i dalje romska deca često šalju u škole za decu sa smetnjama u razvoju, iako je Evropski sud za ljudska prava osudio tu praksu a ta članica EU ima program za integraciju Roma. Prema zvaničnim procenama, trećina romske dece u Mađarskoj ide u škole namenjene isključivo njima, trećina u redovne škole, a trećina u škole za decu sa smetnjama u razvoju. Od septembra 2014. u Mađarskoj će pohađanje vrtića postati obavezno za svu decu starosti od 3 godine, što bi trebalo da doprinese većem uključivanju romske dece. Prevelika zastupljenost romske dece u specijalnim školama je problem sa kojima se suočava i Srbija, iako ima napretka u smanjenju njihovog broja.

U mestu Đenđeši, na istoku Mađarske, u školi za decu sa smetnjama u razvoju, deca uče da broje kroz pesmu, dok druga deca crtaju crteže kojim će ukrasiti zidove učionice. Atmosfera je topla, a učitelji izgledaju posvećeni svom zadatku. Međutim, jedna stvar upada u oči: većina učenika su romska deca koja nemaju smetnje u razvoju, piše u reportaži agencije Frans pres.

Direktorka te ustanove koju pohađa oko stotinu dece starosti od 5 do 18 godina nije želela to da potvrdi. “Ne svrstavamo decu prema etničkoj pripadnosti, to je zabranjeno, već prema socijalnom stanju”, rekla je direktorka škole “Petefi” Eva Katalin Darudit.

Ona je rekla da između 60% i 70% dece dolazi iz socijalno ugroženih porodica.

Eva Katalin Darudit je istakla da ovakve škole, kojima upravlja država, nastoje da osposobe romsku desu koja su dovedena zbog lakših problema u učenju, da se uključe u redovnu nastavu. Međutim, predsednica nevladine škole “Šansa za decu” Eržebet Mohači smatra da je to u stvarnosti put ka odustajanju od daljeg školovanja.

Od 10 miliona stanovnika u Mađarskoj oko 8% su Romi. Trećina romske dece, prema zvaničnim procenama, ide u redovne, mešovite škole, trećina u ustanove samo za romsku decu, a trećina u škole za decu sa smetnjama u razvoju. U toj članici EU nema statističkih podataka o učenicima, baziranim na etničkoj pripadnosti.

“To znači da dve trećine romske dece nisu punopravni članovi društva, kao što je to pokazala presuda Evropskog suda za ljudska prava”, rekla je Eržebet Mohači.

Evropski sud za ljudska prava je u januaru 2013. presudio u korist dvojice romskih mladića koji su tužili Mađarsku jer su na neosnovan i diskriminatoran način smešteni u centar za osobe sa mentalnim smetnjama.

Sud je u mišljenju konstatovao da su romska dece previše zastupljena u školi za decu sa smetnjama u razvoju koju su dva mlada Roma pohađala. U mišljenju se navodi da je takvo stanje u svim sličnim ustanovama u Mađarskoj zbog sistematičnog postavljanja pogrešnih dijagnoza o mentalnim smetnjama.

Eržebet Mohači je rekla da je ta praksa bila izražena u vreme komunističkog sistema u Mađarskoj i drugim evropskim zemljama.

“U tim školama 90% dece su Romi koji nemaju smetnje u mentalnom razvoju”, rekla je ona.

O upućivanju dece u specijalne ustanove odlučuju komisije koje čine prosvetni radnici, psiholozi i pedagozi. Međutim, kako navodi Eržebet Mohači, odluke se često donose na brzinu i to bez testiranja dece. Ima slučajeva i da komisija donosi odluka a da dete nije ni videla.

Evropski sud za ljudska prava je ukazao na propuste u sistemu postavljanja dijagnoze jer se ne uzima u obzir socijalna i kulturološka sredina iz koje potiču romska deca.

U izveštaju iz 2009. Evropska komisija protiv rasizma i netolerancije (ECRI) kritikovala je Mađarsku zbog nesrazmerno velikog broja romske dece sa smetnjama u mentalnom razvoju.

Mađarske vlasti ističu da su svesne problema i da rade na uključivanju Roma u redovne škole koje pohađaju i deca mađarske nacionalnosti, što je i predviđeno nacionalnim programom za integraciju Roma u periodu 2007-2015.

U 2007. godini 10% Roma je pohađalo srednju školu u Mađarskoj, a pet godina kasnije njihov udeo je porasto na 19%, navodi se u najnovijem izveštaju o sporovođenju programa za integraciju Roma. Udeo Roma koji polože maturu praktično se nije promenio i iznosi 6% dok ih je 2007. bilo 5%. Slično je i sa stopom mladih Roma koji imaju fakultetsku diplomu a koji iznosi 1%.

“Naš cilj je da zajedno odgajamo romsku decu i decu drugih nacionalnosti”, rekla je za AFP državna sekretarka za obrazovanje Roža Hofman.

Ona očekuje da će do konrektnog pomaka doći u septembru 2014. godine, kada će pohađanje vrtića postati obavezno za svu decu starosti od 3 godine. Ta mera treba da doprinese većem uključivanju u društvo romske dece jer ona sada ulaze u obrazovni sistem tek polaskom u školu sa 6 godina.

Prema istraživanju Evropskog centra za romska prava (ERRC), čiji su rezultati predstavljeni u novembru 2013. u Beogradu, broj romskih učenika u specijalnim školama u Srbiji je smanjen, ali je i dalje visok.

U školškoj 2011/2012. udeo romskih učenika u ukupnom broju đaka u ustanovama za decu sa smetnjama u razvoju bio je 23%, dok se u 2012/2013. njihov udeo smanjio na 21%. U nekim specijalnim školama udeo romskih učenika je bio daleko višo, do 73%, rečeno je na predstavljanju rezultata istraživanja krajem novembra.

Konstatovano je da se i u Srbiji često dešava da se romska deca upisuju u specijalne škole bez mišljenja komisije.

Izvor: AFP, EurActiv.rs