Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva

Piše: Ivona Živković (Blog o socijalnom uključivanju)

U društvenim naukama već decenijama primetno je interesovanje za proučavanje generacijskih specifičnosti. Kompleksna međudelovanja ekonomskih, političkih i tehnoloških faktora oblikuje svaku generaciju na jedinstven način, a upravo je otkrivanje karakteristika svake od njih koristan alat kako bi se razumele promene u stavovima, jedinstveni problemi i način na koji je najbolje pristupiti i podržati ih kroz usmerene politike.

Mnogo se pisalo i govorilo o generaciji Milenijalsa (kojom se najčešće smatraju svi rođeni između 1981. i 1996. godine). Poslednjih godina pažnja se polako preusmerava na generaciju koja se najčešće naziva Generacija Z. Ovde se najčešće svrstavaju oni rođeni posle 1997, dok prema klasifikaciji Pew Research centra, još uvek nije precizirano koje godine započinje sledeća generacija.

Dok se prema mnogim karakteristikama ove generacije smatraju sličnim, ne treba izgubiti iz vida i činjenicu da se isto tako u mnogo čemu razlikuju, s obzirom da su odrastale u potpuno drugačijem svetu, ekonomskim i političkim prilikama, a takođe imaju roditelje različitih generacija, što je takođe uticalo na drugačije formiranje njihove slike o sebi i svetu.

Mnoga istraživanja, uglavnom izvedena na engleskom govornom području, pokušavala su da identifikuju karakteristike, sličnosti i razlike između generacija. Iako se ne mogu praviti globalne generalizacije, pokazuje se da se mogu identifikovati određene sličnosti koje su statistički značajne. Milenijalsi su generacija koja je izuzetno idealistična, kreativna, ali i egocentrična, generacija koja „misli da sve zaslužuje“. Generacija Z opisuje se kao dosta realističnija, samosvesnija, uporna, inovativna i samopouzdana.

Dok su Milenijalsi odrastali u doba razvoja modernih tehnologija i pojave interneta, Generacija Z smatra se prvom generacijom digital natives-a, koji su odrastali uz internet i digitalne tehnologije. Osim toga, Generacija Z je etnički i rasno raznovrsnija od bilo koje prethodne generacije (i u SAD i u EU, kao i u svim zemljama u kojima postoji veliki broj migranata), a na dobrom je putu da postane i najobrazovanija generacija u istoriji.

Generacija Z prati Milenijalse u većoj otvorenosti ka ranjivim i diskriminisanim grupama

Milenijalsi su generacija koja je pokazala mnogo manji stepen konzervativizma u odnosu na prethodne generacije, a stavila je u centar pažnje i teme ljudskih prava, kao i klimatske probleme. Dosadašnja istraživanja pokazuju da je Generacija Z takođe na tom tragu, mada se u nekim oblastima mogu smatrati konzervativnijima, budući da neka istraživanja ukazuju da su religiozniji od Milenijalsa i da češće daju podršku i poverenje državnim istitucijama.

Ipak, istraživanja Pew Research centra iz SAD-a, koji godinama prati trendove i stavove mladih, pokazuje da su pogledi na ranjive i diskrimninisane grupe slični kod obe generacije. Dobar pimer jeste percepcija rasnog pitanja kod Milenijalsa i Generacije Z u Americi, koja se značajno razlikuje u odnosu na prethodne generacije. Ove dve generacije mnogo češće zastupaju stav da su ljudi sa tamnom bojom kože tretirani manje fer u odnosu na one koji imaju belu boju kože, koji su u SAD čak i dodatno privilegovani. Takođe, istraživanja pokazuju da obe generacije pozitivnije percipiraju rasnu i etničku raznolikost u SAD i percipiraju je kao pozitivnu, dok je to ređe slučaj kod starijih generacija (Generacije X i Boomersa)*.

Generacija Z senzitivnija je po pitanju rodnog identiteta

Milenijalsi su napravili veliki iskorak ka liberalnijim stavovima prema LGBTQ+ zajednici, kao i pitanjima samoodređenja rodnog identiteta, a čini se da je Generacija Z otišla i korak dalje. Pripadnici Generacije Z češće navode da znaju nekoga ko preferira oslovljavanje rodno neutralnim zamenicama: 35% u poređenju sa 25% Milenijalsa. Pripadnici Generacije Z takođe češće nego ostali navode da bi formulari u kojima se postavlja pitanje roda trebalo da ponude još opcija osim muško/žensko. Oko 59% pripadnika Generacije Z je ovog stava, u poređenju sa 50% Milenijalsa.

Gotovo polovina pripadnika Generacije Z, slično kao i Milenijalsi, navode da je donošenje zakona o istopolnim brakovima dobro za društvo. Samo 15% pripadnika Generacije Z smatra da je istopolni brak loš za društvo, što je značajno manje u poređenju sa Generacijom X, gde je takvog stava 25% ispitanika/ca, ili Boomerima, gde je to mišljenje zastupljeno kod  32%.

Agencija za istraživanje javnog mnjenja Gallup iz Vašingtona tokom 2020. sprovela je istraživanje na slučajnom uzorku 15.349 Amerikanaca koje je pokazalo da se pripadnici mlađih generacija, a naročito pripadnici Generacije Z, mnogo češće izjašnjavaju kao pripadnici LGBTQ+ zajednice. Oko 15,9% pripadnika Generacije Z izjasnilo se kao „queer ili transgender“, dok je to učinilo oko 9,1% Milenijalsa. Zanimljivo je da je i veći broj Milenijalsa odbio da da odgovor na ovo pitanje (8,1%). Rezultat se može objasniti time da je Generacija Z generacija koja odrasta u atmosferi u kojoj je mnogo prihvatljivije otvoreno govoriti o svom rodnom i seksualnom identitetu, nego što je to bio slučaj u bilo kojoj prethodnoj generaciji.

Ranjivosti Generacije Z

Najstariji pripadnici Generacije Z ove godine su napunili 24 godine, što znači da ova generacija tek ulazi na tržište rada u situaciji globalne pandemije i velike ekonomske recesije. Njihov položaj posebno je nepovoljan u odnosu na ostale generacije s obzirom na to da većina njih ima malo (ili nimalo) radnog iskustva ili su tek na juniorskim pozicijama. Jedan deo pripadnika Generacije Z još uvek se školuje, što u izmenjenim i otežanim uslovima pandemije takođe može da ostavi trajne negativne efekte po njihovu budućnost. Zbog toga je posebno važno u narednom periodu promišljati efikasne strategije kako bi se što uspešnije prebrodili jedinstveni izazovi koji su pogodili ovu generaciju na početku karijernog puta.

Važno je uzeti u obzir i dodatne rizike koji se tiču mentalnog zdravlja: istraživanja pokazuju da se pripadnici Generacije Z takođe u većoj meri suočavaju sa mentalnim problemima – depresijom i anksioznošću. Iako su se doskoro Milenijalsi smatrali „najdepresivnijom generacijom u istoriji”, nalazi pokazuju da pripadnici Generacije Z prete da ih u tome nadmaše. Prema nalazima Američke psihološke asocijacije, samo 45% pripadnika Generacije Z navodi da je njihovo mentalno zdravlje veoma dobro ili odlično, u poređenju sa 56% Milenijalsa. Ipak, ohrabrujući su podaci da su pripadnici Generacije Z i spremniji da zatraže pomoć i otvoreno govore o problemima sa mentalnim zdravljem.

Specifičnosti Generacije Z u Srbiji

Bilo bi zanimljivo ispitati koje su specifičnosti Generacije Z u Srbiji. Iako jesu predmet pojednih istraživanja, još uvek ne postoje sveobuhvatna istraživanja koja bi mogla da se uporede sa onima u EU, SAD ili na globalnom nivou. S obzirom na to da je ovo prva generacija koja odrasta onlajn, može se pretpostaviti da će neki opšti trendovi biti primetni i kod nas, ali i da će postojati lokalne specifičnosti.

Direct Media je u saradnji sa Ipsosom sprovela istraživanje o ponašanju na društvenim mrežama, stavovima i navikama ove generacije. Između ostalog, rezultati ovog istraživanja pokazuju da čak 61% ispitanika/ca podržava ideju uvođenja obaveznog vojnog roka. Upravo je ovaj podatak zanimljiv i može biti polazište za dublje izučavanje, jer ovakav stav može ukazivati da je Generacija Z u Srbiji možda nešto konzervativnijih stavova u odnosu na svoje vršnjake iz SAD-a i Zapadne Evrope.

Helsinški odbor za ljudska prava sproveo je istraživanje na temu vrednosnih orijentacija srednjoškolaca u Srbiji 2019. godine. Isto istraživanje rađeno je i 2011. godine. Ono što je primetno kao rezultat jeste da su stavovi mladih manje tradicionalni na skalama patrijahalnosti, homofobije, odnosa prema abortusu i stavova prema Romima u odnosu na istraživanje iz 2011. godine. Ipak, srednjoškolci se mogu okarakterisati i dalje kao dosta konzervativni kada su u pitanju stavovi prema LGBTQ+ populaciji, pa se na skali homofobije čak 44% srednjoškolaca može okarakterisati kao „homofobično”.

U narednom periodu biće zanimljivo pratiti odrastanje ove generacije, koja se pokazuje kao možda i najliberalnija u istoriji, pratiti na koji način će se aktivno uključiti u društveni i politički život i preoblikovati svet u kojem živimo.

——-

*Generacijom Baby Boomersa smatraju se generacije koje su rođene u dve decenije posle završetka Drugog svetkog rata (1946-1964), a za njima sledi Generacija X, gde se ubrajaju oni rođeni od sredine 1960-ih do ranih 1980-ih godina.

***

Tekst „Da li će Generacija Z promeniti svet?” izvorno je objavljen na Blogu o socijalnom uključivanju. Ostale blogove Ivona Živković možete pročitati ovde.

Ukoliko želite da pročitate i tekstove drugih autora/ki Bloga o socijalnom uključivanju, kliknite na link.